انوشیروان مباشرامینی / روزنامه نگار و پژوهشگراجتماعی
مقدمه
اختصاصی پستچی نیوز – در سال‌های اخیر، شهر رشت به یکی از قطب‌های کافه‌نشینی در ایران تبدیل شده است. افزایش تعداد کافه‌ها، چه در خیابان‌های قدیمی و چه در نقاط جدید شهر، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. این روند تنها از بعد اقتصادی قابل بررسی نیست؛ بلکه تغییرات فرهنگی و اجتماعی نیز در آن نقش مهمی دارند. برخی آن را نتیجه تغییر سبک زندگی می‌دانند، برخی دیگر تأثیر شبکه‌های اجتماعی و حتی اعتراضات اجتماعی را در این روند پررنگ می‌بینند. در این گزارش، به بررسی عوامل رشد کافه‌ها، چالش‌های پیش روی آن‌ها و آینده این صنعت در رشت می‌پردازیم.
۱. کافه‌داری؛ یک فرصت اقتصادی یا یک بازار اشباع؟
۱.۱. سرمایه‌گذاری کم، سودآوری سریع
کافه‌داری نسبت به بسیاری از مشاغل دیگر به سرمایه اولیه کمتری نیاز دارد و در صورت مدیریت درست، بازگشت سرمایه آن سریع خواهد بود. هزینه‌های اصلی شامل اجاره، دکوراسیون، تجهیزات قهوه‌سازی و حقوق کارکنان است. از آنجایی که قشر جوان استقبال زیادی از کافه‌ها دارند، این صنعت به‌سرعت رونق گرفته است.
۱.۲. خطر اشباع بازار و رقابت شدید
رشد بی‌رویه کافه‌ها می‌تواند به اشباع بازار و کاهش سود منجر شود. در سال‌های اخیر، برخی کافه‌های تازه‌تأسیس به دلیل نبود مشتری کافی تعطیل شده‌اند. افزایش رقابت می‌تواند بر کیفیت خدمات، قیمت‌گذاری و حتی تجربه مشتریان تأثیر منفی بگذارد.
۱.۳. شائبه ورود سرمایه‌های غیرشفاف
با توجه به رشد سریع این صنعت، برخی کارشناسان احتمال ورود سرمایه‌های نامشخص یا حتی پول‌شویی در برخی از این کسب‌وکارها را مطرح کرده‌اند. اگر این موضوع گسترده شود، ممکن است نظارت‌های شدیدتری بر کافه‌ها اعمال شود.
۲. تأثیرات فرهنگی و اجتماعی کافه‌ها در رشت
۲.۱. تغییر سبک زندگی و افزایش تعاملات اجتماعی
کافه‌ها به‌عنوان فضاهایی نیمه‌خصوصی، فرصت تعامل اجتماعی، آشنایی‌های جدید و حتی جلسات کاری را فراهم کرده‌اند. جوانان این محیط‌ها را به قهوه‌خانه‌ها یا رستوران‌های سنتی ترجیح می‌دهند، زیرا امکانات و فضای متفاوتی ارائه می‌کنند.
۲.۲. کافه‌ها و آزادی‌های اجتماعی
رشت همواره یکی از شهرهای پیشرو در تغییرات اجتماعی بوده است. کافه‌ها به محیط‌هایی تبدیل شده‌اند که در آن افراد با پوشش آزادانه‌تری حضور دارند. همین مسئله باعث شده است که این فضاها نقشی مهم در تحولات اجتماعی ایفا کنند.
۲.۳. ارتباط با کنش های اجتماعی
برخی تحلیلگران معتقدند افزایش کافه‌ها در رشت، نوعی واکنش اجتماعی به فرایند رویدادهای چند سال اخیر است. پس از محدودیت‌های اعمال‌شده بر فضاهای عمومی، کافه‌ها به محیطی غیررسمی و قابل‌اعتماد برای تعاملات اجتماعی تبدیل شدند.
۳. رسانه‌های اجتماعی؛ عامل تقویت کافه‌نشینی
۳.۱. تبلیغات اینستاگرامی و بازاریابی دیجیتال
اینستاگرام یکی از مهم‌ترین عوامل رشد کافه‌ها بوده است. بسیاری از کافه‌های رشت از این پلتفرم برای معرفی فضا، منو و جذب مشتری استفاده می‌کنند.
۳.۲. تأثیر اینفلوئنسرها و مد روز
اینفلوئنسرها و صفحات مرتبط با کافه‌گردی باعث شده‌اند که قشر جوان بیش از گذشته به حضور در این فضاها تمایل نشان دهند. کافه‌گردی حالا به بخشی از سبک زندگی مدرن تبدیل شده است.
۳.۳. جلب توجه نهادهای نظارتی
افزایش بازتاب رسانه‌ای فعالیت‌های کافه‌ها ممکن است حساسیت نهادهای رسمی را برانگیزد. اگر کافه‌ها بیش‌ازحد به‌عنوان مراکز اجتماعی شناخته شوند، احتمال وضع محدودیت‌هایی برای آن‌ها وجود دارد.
۴. آینده کافه‌ها در رشت؛ فرصت‌ها و تهدیدها
۴.۱. فرهنگ کافه‌نشینی؛ یک جریان پایدار؟
اگر این روند به شکل متعادل ادامه یابد، کافه‌ها می‌توانند به بخشی از هویت شهری رشت تبدیل شوند. تعامل میان کافه‌داران، نهادهای شهری و مشتریان، می‌تواند به رشد پایدار این صنعت کمک کند.
۴.۲. خطر رشد بی‌رویه و ورشکستگی جمعی
اگر کافه‌ها بدون در نظر گرفتن ظرفیت بازار افزایش یابند، بسیاری از آن‌ها دچار رکود و تعطیلی خواهند شد. این اتفاق می‌تواند برای اقتصاد محلی مشکل‌ساز شود.
۴.۳. واکنش احتمالی نهادهای رسمی
در صورت ادامه رشد بی‌رویه یا مطرح‌شدن مسائل اقتصادی مشکوک، احتمال اعمال نظارت‌های سخت‌گیرانه‌تر بر کافه‌ها وجود دارد.
نتیجه‌گیری
رشد کافه‌ها در رشت صرفاً یک پدیده اقتصادی نیست؛ بلکه نتیجه تغییرات فرهنگی و اجتماعی نیز هست. این فضاها به مکانی برای تعاملات اجتماعی، تجربه سبک زندگی جدید و حتی تغییرات اجتماعی تبدیل شده‌اند. رسانه‌های اجتماعی نیز نقش مهمی در تثبیت این روند داشته‌اند. با این‌حال، آینده این پدیده به تعادل میان رشد اقتصادی، پذیرش اجتماعی و واکنش نهادهای رسمی بستگی دارد. اگر مدیریت مناسبی بر این روند اعمال شود، کافه‌ها می‌توانند به یکی از نمادهای فرهنگی رشت تبدیل شوند.
